Badanie ogólne moczu jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych. Wykorzystuje się je w procesie diagnozowania zakażeń układu moczowego, chorób nerek i chorób metabolicznych. Zależnie od stanu zdrowia pacjenta, badanie to może pełnić funkcję:
- badania diagnostycznego (u osób z objawami choroby),
- badania przesiewowego (u pacjentów bezobjawowych),
- badania kontrolnego (u pacjentów ze zdiagnozowanymi przewlekłymi chorobami nerek oraz w przypadku monitorowania procesu leczenia).
W jaki sposób oceniane jest badanie ogólne moczu?
W ramach badania ogólnego ocenie poddaje się trzy grupy parametrów:
- parametry fizyczne,
- parametry chemiczne,
- osad.
Badanie fizyczne i normy
Podczas badania fizycznego ocenia się zabarwienie, przejrzystość, zapach i ciężar właściwy moczu. Prawidłowy mocz ma kolor słomkowożółty, jest przejrzysty i ma zapach amoniaku. Jego ciężar właściwy mieści się między 1,003 a 1,035 g/l.
W trakcie badania obserwuje się pewne odchylenia we właściwościach fizykalnych. Mogą być one spowodowane dietą, przyjmowanymi lekami lub toczącymi się w organizmie stanami chorobowymi lub zapalnymi. Odchylenia obserwujemy na poziomie wszystkich analizowanych parametrów fizykalnych badanego materiału, a więc:
- barwy – jeśli inne zabarwienie moczu nie jest spowodowane przyjętymi składnikami spożywczymi lub lekami, stanowi oznakę patologii, takich jak m.in. odwodnienie, zakażenie czy krwawienie;
- przejrzystości – powodem obserwowanego zmętnienia moczu może być zakażenie lub obecność białka w badanym materiale;
- zapachu – odchylenia w zakresie zapachu moczu są bardzo często powodowane przyjmowanymi posiłkami, co jest zupełnie normalne i nie powinno stanowić powodu do niepokoju, zwłaszcza w przypadku pacjentów dorosłych spożywających duże ilości kawy;
- ciężaru właściwego – ciężar właściwy zależy od zagęszczenia moczu, ewentualne odchylenia w obrębie tego parametru mogą być wynikiem obecności glukozy, białka lub środków kontrastujących w moczu.
Badanie chemiczne i normy
Badanie chemiczne moczu przeprowadza się przy użyciu testów paskowych. Normy dla badań chemicznych obejmują:
- normę pH,
- skład moczu.
Prawidłowy odczyn pH moczu jest lekko kwaśny. Mieści się w wartościach od 6,0 do 6,2. Należy przy tym pamiętać, że zasadowy odczyn moczu nie musi wskazywać żadnych nieprawidłowości. Może być wynikiem diety wegetariańskiej.
Podczas badania chemicznego analizie poddaje się skład moczu. O wyniku prawidłowym mówimy wówczas, gdy w moczu nie ma białka, glukozy, ciał ketonowych, bilirubiny, erytrocytów, azotynów i esterazy leukocytów. Odchylenia w tych wartościach mogą sugerować stany chorobowe:
- białko w moczu sugeruje białkomocz,
- glukoza cukrzycę,
- związki ketonowe kwasicę ketonową,
- bilirubina żółtaczkę,
- esteraza leukocytów i azotyny zakażenia.
Mikroskopowa ocena osadu moczu
Ostatnim elementem badania ogólnego moczu jest mikroskopowa ocena osadu moczu. Na jej podstawie można rozpoznać niektóre choroby nerek. Podczas badania ocenie poddaje się elementy morfotyczne i inne składniki moczu. Jakie są normy dla tego badania?
W osadzie moczu:
- nie powinny znajdować się więcej niż 2 erytrocyty w polu widzenia – większa liczba sugeruje krwinkomocz lub krwiomocz,
- liczba leukocytów nie powinna przekraczać 1-3 w polu widzenia – ich zwiększona liczba może oznaczać zakażenie dróg moczowych,
- nie powinno być bakterii, ich obecność jest patologią i u pacjentów objawowych może oznaczać zakażenie układu moczowego*,
- nabłonki płaskie w liczbie >5 mogą świadczyć o zakażeniu dróg moczowych,
- obecność wałeczków może sugerować różnego typu nefropatie.
*Obecność bakterii w osadzie może być związana z zanieczyszczeniem próbki, co może być wynikiem jej niewłaściwego pobrania lub przechowywania w nieodpowiednim naczyniu. Dokładna ocena jakościowa i ilościowa bakteriiomoczu jest wykonywana podczas posiewu moczu.
