Mianem markerów nowotworowych określamy substancje – często białka, ale również antygeny, hormony i enzymy – wytwarzane przez samą tkankę nowotworową lub czasami przez organizm w odpowiedzi na pojawienie się nowotworu. Obecność lub podwyższone stężenie markerów nowotworowych w pobranym materiale – krwi, moczu lub wycinkach tkanek – pomaga w wykrywaniu niektórych rodzajów nowotworów.
Interpretując wyniki należy jednak zachować ostrożność. Wyniki mogą się bowiem okazać fałszywie zaniżone lub fałszywie zawyżone. Komórki rakowe nie zawsze uwalniają markery do krążenia, stąd u pewnego odsetka pacjentów onkologicznych stężenia markerów mogą być w normie. Ponadto, umiarkowanie podwyższone stężenie markera nowotworowego może wystąpić w chorobach nienowotworowych.
Markery nowotworowe: Wyniki i ich interpretacja
Jak już wspomnieliśmy prawidłowe stężenie markera nie wyklucza nowotworu złośliwego. Analogicznie, umiarkowane podwyższone stężenie markera nowotworowego może wystąpić w chorobach nienowotworowych. Wartość markerów nowotworowych w onkologii polega na ocenie ich stężenia w określonych odstępach czasu i tych samych warunkach – ocenia się więc nie pojedynczy wynik, a raczej trend.
Oznaczanie markerów nowotworowych pozwala na:
- monitorowanie przebiegu procesu chorobowego,
- monitorowanie skuteczności leczenia onkologicznego,
- wczesne wykrywanie wznów i przerzutów.
Markery nowotworowe: Normy
Badanie poziomu markerów nowotworowych w surowicy wspomaga diagnozowanie onkologiczne, nie ma jednak znaczenia rozstrzygającego. Ostateczna diagnoza jest zawsze wynikiem badania morfologicznego. W sytuacji, w której mamy do czynienia z jednorazowym podwyższonym wynikiem należy zachować ostrożność. Wynika to z omówionego wcześniej faktu, iż w także w chorobach nienowotworowych poziomy wspomnianych markerów mogą być umiarkowanie podwyższone.
Pozytywne rozpoznanie choroby w oparciu o interpretację poziomu stężenia markerów nowotworowych jest możliwe wówczas, gdy ich poziom narasta w czasie kilkukrotnego badania przeprowadzanego w pewnych odstępach czasu. Co ważne, poziom markera w surowicy krwi jest zależny od czynników takich, jak masa guza pierwotnego i wzrasta wraz z rozwojem guza oraz pojawieniem się przerzutów.
Interpretacja wyników
Jak już wspominaliśmy przy interpretacji wyników stężenia markerów nowotworowych we krwi należy zachować ostrożność. Wyniki nie powinny być interpretowane w oderwaniu od obrazu klinicznego choroby. Jak w takim razie powinny być interpretowane?
Po pierwsze, w interpretacji wyników należy zawsze uwzględniać poprzedni wynik stężenia. Ocenie poddaje się bowiem tendencję, a nie sam wynik. Co ważne, ze względu na brak standaryzacji metod, oznaczenia markerów nowotworowych każdorazowo powinny być wykonywane zestawami od tego samego producenta.
O czym jeszcze należy pamiętać podczas interpretacji wyników?
Wynik może być negatywnie ujemny. Komórki nowotworowe, mimo że posiadają zdolność do produkcji markerów, nie zawsze uwalniają je do krążenia, co skutkuje ich brakiem w pobranym materiale. W przypadku choroby rozsianej możemy się spotkać z podwyższonymi stężeniami wielu markerów, także tych, które nie są charakterystyczne dla danej lokalizacji.
Z zafałszowanym wynikiem możemy mieć do czynienia także podczas leczenia. W wyniku chemioterapii i radioterapii może dojść do rozpadu masy guza, co będzie skutkowało wydzieleniem markerów do krwioobiegu i przejściowego wzrostu ich stężenia we krwi. Po zakończeniu leczenia narastające stężenie markera nowotworowego, nawet w granicach normy, może sygnalizować wznowę procesu nowotworowego. W wielu przypadkach wzrost stężeń markerów poprzedza objawy kliniczne choroby.
