Diagnostyka: Markery nowotworowe
Markery nowotworowe, znaczniki nowotworowe – specyficzne substancje obecne we krwi, moczu lub wycinkach tkanek pacjenta, których identyfikacja wymaga analiz wykraczających poza typowe analizy diagnostyczne używane w onkologii. Badanie ich rodzaju oraz stężenia ułatwia postawienie diagnozy, ocenę ryzyka i długookresowe monitorowanie stanu zdrowia chorego. Pomiar może być dokonany za pomocą różnorodnych technik, przystosowanych do badania próbek DNA, RNA, białek, całych komórek oraz tkanek. Markery nowotworowe zazwyczaj wykrywa się poprzez badanie krwi, ale w niektórych przypadkach są obecne również w moczu, czy w tkance. Antygen nowotworowy jest pojęciem bliskoznacznym, ale o węższym znaczeniu. O zmianach w przebiegu choroby nowotworowej świadczą również charakterystyczne odchylenia powszechnie stosowanych wskaźników.
Markery nowotworowe mogą być wytwarzane zarówno bezpośrednio przez komórki guza jak i przez komórki zdrowe, które w ten sposób odpowiadają na przebiegający w organizmie proces patofizjologiczny. Ich znaczenie w leczeniu nowotworów różni się w zależności od tego, jaka substancja jest rozważana.
Znaczenie markerów nowotworowych w diagnostyce i profilaktyce
Markery nowotworowe są powszechnie wykorzystywane w diagnostyce. Ich oznaczenie pomaga określić ryzyko zachorowania, co wiąże się z możliwością oszacowania indywidualnego prawdopodobieństwa rozwinięcia choroby nowotworowej u danego pacjenta/pacjentki, w tym pacjentów bezobjawowych. Ponadto, markery nowotworowe znajdują zastosowanie w obszarach, takich jak:
- Badania przesiewowe (wykorzystanie w szeroko zakrojonych programach prewencji i wczesnego wykrywania raka)
- Diagnostyka różnicowa (swoistość tkankowa substancji ułatwia identyfikację choroby)
- Przewidywanie skutków terapii (wykrycie potencjalnych celów terapeutycznych)
- Prognoza (określenie szansy na wyleczenie i szacowanej długości trwania życia
- Monitoring stanu zdrowia pacjenta (nagłe skoki stężenia związków świadczą np. o postępach choroby lub ryzyku nawrotu)
Markery nowotworowe: Jak się przygotować do badania?
Pomiar stężenia markerów nowotworowych wykonuje się najczęściej we krwi. Na wynik badania mogą wpływać czynniki niezwiązane z chorobą nowotworową, dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie do badania, a właściwie do pobrania materiału do badania. Zacznijmy od tego, że na badanie nie należy zgłaszać się z przeziębieniem, gorączką czy aktywnie toczącą się infekcją. W tym przypadku nie trzeba natomiast przestrzegać zasady zgłaszania się na badanie na czczo. Krew do oznaczenia markerów nowotworowych można pobrać po posiłku.
W niektórych przypadkach lekarz może przedstawić dodatkowe zalecenia. W przypadku oznaczenia markera PSA dla raka prostaty wskazane jest powstrzymanie się od współżycia, unikanie długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej czy też jazdy na rowerze w określonym czasie poprzedzającym badanie.
